Yakın tarihin izlerinde anılar ve duygular

Osmanlı imparatorluğunun yıkılış sürecinde, Osmanlı sınırlarındaki coğrafyanın kızgın çöllerinde, geçit vermeyen dağlarında ve Osmanlı için stratejik önemi haiz diğer bölgelerinde Anadolu gençlerinin verdiği ölümsüz mücadelenin izleri keşfedilerek bu mücadeleden kalan dostluk ve dayanışma öyküleri belgesel formu içerisinde anlatılmaktadır. Osmanlıdan kopan ülkelerde halen yaşayan ya da aile geleneği içerisinde aktarılarak gelen o döneme ait izler ve hatıralar gündeme getirilmekte, bu ülkelerdeki Türkiye dostluğunun tarihsel kaynakları gün ışığına çıkarılmaktadır. Bu çerçevede, 13 ülkede, 13 temel öykü etrafında dostluk, dayanışma, Türkiye sevgisi ve tarihsel bağlar anlatılmaktadır. Büyük bir kısmı ilk defa gündeme getirilen bu öyküler, belgeler, hatıralar ve söyleşilerle birlikte işlenmekte ve tarihsel bilgi de verilmektedir. Yakın tarihin izinde belgeseli, Osmanlı’nın Ortadoğu’dan çekilişini ilk defa ülke ülke anlatan bir program olarak büyük bir beğeni ile izlenmiş ve metin yazarı Ahmet Özcan’ın Yarın yayınlarından çıkan “Osmanlının Ortadoğu’dan çekilişi” isimli kitabıyla belgesel metinleri okuyucuların ilgisine sunulmuştur. 13 Bölüm x 30 dakika 1. BÖLÜM: ÜRDÜN: KOL DÜĞMELERİ Osmanlı orduları Filistin’den çekilirken, Mustafa kemal, Ürdün’de bir aileye misafir olmuştur. O koşullarda kendisine kapısını açan aile reisine M. Kemal bir kol düğmesi hediye eder. Aile reisi Mahmud Humud, İskenderiye taşından yapılma bu hediyeye doğan çocuğuna Mustafa Kemal ismini vererek karşılıkta bulunur. Mustafa Kemal Humud ise bu hatırayı sürdürür ve O da kendi oğluna Kemal ismini ve hediyeyi miras bırakır. Bu miras, bugün Ürdün yatırım kurulu başkan yardımcısı olan Mahmud Kemal Humud’dadır. Bu öykü eşliğinde, Ürdün-Filistin’deki Osmanlı izleri ele alınmakta, 1. Dünya Savaşı’nın Gazze savaşlarından şehit düşen askerlerimiz için Ürdün-salt şehrinde yapılan şehitliğimiz de anlatılmaktadır. 2. BÖLÜM: MISIR: NİL’E DÜŞEN HATIRALAR İstiklal şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un müdavimlerinden olduğu Fişavi kahvehanesinin öyküsü eşliğinde, Mısır’da 1. Dünya savaşı ve Milli Mücadele sırasında yaşanan dayanışma öyküleri, Osmanlı ile birlikte hareket eden isimlerin yaşayan mensuplarında saklı hatıralar, izler anlatılmaktadır. Mustafa Kemal’in Trablusgarb savaşı sırasında hastalanarak İskenderiye’ye gelişi ve orada kaldığı hastane günleri, Osmanlı askerlerinin esir tutulduğu İskenderiye kampında ilaçlı suyla kör edilen esirlerimizin öyküleri, Kahire ve İskenderiye’deki Osmanlı şehitlikleri, Milli mücadelenin Osmanlı coğrafyasının en önemli entelektüel merkezlerinden biri olan Kahire’deki yankıları, Mısır milli şairi Ahmed Şevki’nin kurtuluş savaşı öyküsünü işlediği şiirlerin halkta ve aydınlar arasında bıraktığı etkiler o günün arşiv belgeleri ışığında ele alınmaktadır.. 3. BÖLÜM: YEMEN: GİDEN GELMİYOR İsyanları ile ünlü Yemen’in 1910 yılında İmam Yahya liderliğinde Osmanlıya tabi olması ve sonrasında Osmanlı ordusunun bin bir güçlükle Yemen’in sarp coğrafyasına götürdüğü askeri mühimmat ve ilk kez Yemen’de denenen deve sırtına monte edilen toplar. Osmanlı ordusunda yer alan askerlerin bugün hala Yemen askeri müzesinde ve arşivlerinde bulunan künyeleri, hatıraları ve arta kalan özel eşyaların öyküsü. Beyrut Mutasarrıfı Abdülgani Seni Bey’in Yemen’e görevli gitmesi, orada hastalanması, Kolağası operatör İsmail Bey tarafından ameliyat edilmesi, üç aylık hava değişimi izninin bir ayını yollarda geçirmeyi göze alarak İstanbul’a dönmesini konu edindiği “Yemen Yolunda” isimli hatıraları eşliğinde bugünün Yemen’inde hala yaşayan Anadolu. Yemen’in Anadolu’ya bağlı kaderi anlatılmaktadır. 4. BÖLÜM: KUDÜS: ZEYTİNDAĞI Kudüs’teki Kamame kilisesi, Yavuz Sultan Selim zamanında Ortodoks ve Katolikler arasında paylaşılamayınca, Yavuz tarafında bir Müslüman aileye emanet edilmiştir ve o tarihten beri bu kilisenin anahtarı bu ailededir. Bölgedeki Hristiyan mezhepler arası barışın teminatı olan bu olay örneğinde, Kudüs’teki Osmanlı izleri ve 1. Dünya savaşı sırasındaki dostluk öyküleri anlatılmaktadır. Osmanlı’nın Kudüs için asırlarca yaşattığı karşılıklı saygıya dayalı “dinler arası ortak yaşam” bakış açısıyla yürüttüğü politikanın sırrı, Birinci Dünya savaşında Zeytindağı’nda verilen mücadelenin tarihi ve Kudüs’ün İngilizler tarafından işgalinin yarattığı hüzün bu bölümde anlatılmaktadır. 5. BÖLÜM: CEZAYİR HALAYI Cezayir’in Osmanlı için önemi, Fransız işgaline direniş, 1. Dünya savaşı boyunca Osmanlı saflarında yer alan Emir Abdulkadir ve Bin Badis ailelerinin yaşayan mensuplarındaki hatıralar ele alınmaktadır. Osmanlı donanması ve Cezayir kalesinin öyküsü eşliğinde Cezayir’deki Osmanlı izleri ve işgale uğrayan bu coğrafyada baş gösteren direnişlerin, Türkiye kurtuluş mücadelesinden etkilendiği yönler, o günün arşiv belgeleri ışığında ele alınmaktadır. 6. BÖLÜM: TUNUS: BAYRAK KARDEŞLİĞİ Tunus’un Osmanlı dönemindeki önemi, Fransız işgliyle başlayan direnişler, 1. dünya savaşında başta Ali bashamba ve Şeyh Salih olmak üzere Tunus’lu aydınların Osmanlı saflarındaki mücadelesi, Şeyh Salih’in torunu ile söyleşi, Osmanlı sonrası Tunus’un sömürge dönemi yaşadığı dram bu bölümde anlatılmaktadır. 7. BÖLÜM: LİBYA: FİZAN VE TRABLUSGARB DİRENİŞİ Libya’nın Osmanlı dönemindeki önemi, koloğlu aileleri, 1911 yılında İtalyan işgaline karşı başlatılan Trablusgarb savaşı hatıraları, özellikle Sunusi ailelerin yaşayan mensuplarındaki Osmanlı anıları ele alınmaktadır. Osmanlı bürokrasisinin korkulu rüyası sürgün yeri Fizan. Cumhuriyet döneminde bile bürokrasi çevrelerinde darb-ı mesellere konu olan Fizan çöllerine gömülmüş Anadolu hatıraları. Bağımsızlığına kavuşan Libya’nın Cumhuriyet Türkiyesi’nden cumhurbaşkanlığı için aday gösterme talebi, Osmanlı’nın bölgedeki idaresini uzun yıllar sürdüren ve Bugünkü Libya devletinin oluşumunda büyük roller üstlenen Goloğlu ailesinin hatıraları anlatılmaktadır. 8. BÖLÜM: SURİYE: ŞAM VE HALEP Osmanlı eyaleti olan Suriye’nin 1. Dünya savaşı ve Cumhuriyetin ilk yıllarındaki Türkiye- Suriye dostluk ve dayanışma öyküleri anlatılmaktadır. 1. dünya savaşında ilk savaş uçaklarımızın düşmesi üzerine şehit olan 3 pilotumuzun Şam’da Selahaddin Eyyübi türbesi yanındaki şehitliklerinin öyküsü, Suriye kurtuluş mücadelesinde Osmanlı desteği ve Cumhuriyet sonrası Mustafa Kemal’in üzerinde çalıştığı Türkiye-Suriye federasyon önerisi tarihi belgelerle irdelenmektedir. Hicaz demiryolu istikametindeki en görkemli tren istasyonu ve bu istasyonun duvarlarında, salonlarında öz be öz akrabalarını bekleyen belgeler anlatılacaktır. 9. BÖLÜM: IRAK: KUTÜL AMARE ZAFERİ 1. Dünya savaşı’nda Irak cephesi, teşkilat-ı Mahsusa başkanı Süleyman Asjkeri’nin hatalı bir kararı sonucu yenilgisi üzerine dramatik bir şekilde intihar etmesi, Halil paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Kutül Amare zaferi ve 13 bin İngiliz askerinin esir alınması, Osmanlı saflarında yer alan Şeyh Uceymi Sadun’un Şueybe önlerinde osmanlı ordusuna verdiği unutulmaz destek ve Uceymi ailesinin Urfa’da yaşayan torunlarının dilinden Uceymi Sadun Paşa’nın hayatı anlatılmaktadır. Erzurum, Sivas, Diyarbakır ve Urfa kadar bize yakın, türkülerimize, ata sözlerimize ve deyimlerimize konu olacak kadar bizden olan Bağdat’ın, Musul’un, Kerkük’ün ve Dicle’nin Birinci Dünya savaşına tanıklık yapmış hala dimdik ayakta duran hatıraları ele alınmaktadır.. 10. BÖLÜM: İRAN: CENGELİ DAYANIŞMASI 1.Dünya savaşı boyunca Doğu cephesinde İran’daki Cengeli hareketi ile Osmanlı kuvvetleri arasındaki ilişkiler ekseninde Türk- İran dostluk öyküleri, anlatılmaktadır. Halil paşa’nın, Kazım Karabekir Paşa’nın, Teşkilat-ı Mahsusa elemanlarının savaş boyunca İran’daki faaliyetleri, yerli halkın desteği ve ilişkileri, Tebriz, Reşt, Urmiye gibi merkezlerde ki bu faaliyetlerin bugüne kalan izleri anlatılmaktadır. Osmanlı subayların Mirza Kucuk Han’ın direniş kuvvetlerine verdiği destek ve savaş sonrası Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan harekatı da bu bölümde ele alınmaktadır. 11. BÖLÜM: LÜBNAN: BEYRUT BEYRUT Beyrut’taki Osmanlı izleri, 1. Dünya savaşı ve sonrasının tanıklarının yaşayan mensupları ile anlatılmaktadır. Osmanlı aydınlarının Paris’i olan Beyrut’un kahvehaneleri ve matbuatının o günün arşiv belgeleri ışığında bugüne taşınmayı bekleyen izleri, hatıraları. Son dönem Osmanlı entelektüel birikiminin bugünün Arap kültür-matbuat-yayın faaliyetlerinin başşehri olan Beyrut’a mirası ele alınmaktadır. Teşkilat-ı Mahsusa’nın Lübnan’daki faaliyetleri ve Birinci Dünya Savaşında Lübnan’ın konumu irdelenmekte, ünlü ittihatçı Lübnanlı aydın Şekip Aslan’ın hayatı anlatılmaktadır. 12. BÖLÜM: HİCAZ: MEDİNE MÜDAFAASI 1. Dünya savaşı sırasında Mehmet Akif Ersoy’un Teşkilat- ı Mahsusa görevi olarak Kuşçubaşı Eşref’le birlikte Arap aşiretlerini Osmanlı safında tutmak için yaptığı Hicaz’a yaptığı seyahat, ayrıca efsanevi komutan Fahrettin paşa’nın Mondros ateşkesine rağmen düşmanı kutsal beldelere sokmamak için aylarca aç susuz bir şekilde direndiği Medine müdafaası anlatılmaktadır. Medine müdafaasının ilk defa bir tv belgesel programa konu edildiği bu bölümde, şerif Hüseyin isyanının iç yüzü de anlatılmaktadır. 13. BÖLÜM: SUDAN : ZENCİ MUSA 1.Dünya savaşı öncesi ve sonrasında Osmanlı- Sudan ilişkileri, Osmanlı döneminde Sudan’ın önemi ve savaş boyunca Sudan halkının Osmanlı ordusuna desteği anlatılmaktadır. Trablusgarb savaşına gönüllü olarak katılıp hayatı boyunca cepheden cepheye Osmanlı subayları ile birlikte koşan Kuşçubaşı Eşref’in emir eri Sudanlı Zenci Musa’nın hayatı, darfur bölgesinde emperyalist işgale karşı direnen ve Osmanlı’ya bağlılığını sonuna kadar sürdüren Ali Dinar hareketi ve Sudan’da kendisini hala Türk olarak tanımlayan siyah aileler bu bölümde anlatılmaktadır.